موسیقی ایرانی سه هزار سال قدمت دارد - آقای ابوالفضلی

به گزارش آقای ابوالفضلی، سرویس هنر خبرنگاران : علیرضا میرعلی نقی، محقق، مورخ و پژوهشگر موسیقی و اولین روزنامه نگار تخصصی موسیقی در ایران، در بررسی کتاب خاندان های موسیقیدان ایرانی که دوشنبه در مؤسسه آوای تاریخ برگزار گشت گفت: مبنای تمام موسیقی هایی که به عرصه کلاسیک رسیدند به یک نوعی ریشه شان در راه و رسم خنیاگری است. در بخش موسیقی کلاسیک، موسیقی اروپا حدود 400 سال است که نسبت به موسیقی اقوام و توابع به یک تثبیت نسبی رسیده است تا موسیقی شرق که متاسفانه تحت بینش مستشرقانه و تا حدی بینش سیاسی جهان غرب بوده و به تعبیر خودشان تحت عنوان موسیقی جهان اسلام معرفی شده است.

این پژوهشگر موسیقی مطرح نمود: پیدایش یک فرهنگ موسیقیایی از افرادی آغاز شده است که اول وجود صدای خوش را در خودشان کشف کردند صدای خوش هم در هر دوره بر حسب استاتیک آن دوره، مردم دوست دارند و معنا می کنند. صدایی که در یک دورانی صدای خوش تلقی می شود ممکن است در دوران های بعد برای مردم مجذوب کننده و زیبا نباشد. بعد از کشف صدای خوش در جستجوی ابزاری می رود که متر و معیار سنجش تشخیص صدای درست از غلط باشد. این متر و معیار سنجش را اتحاد و معاشرت موسیقیدانان به اتفاق ریاضی دانان و دانشمندان علوم تئوریک موسیقی مشخص می کند.

علیرضا میرعلی نقی با اشاره به موسیقی دوران قاجار گفت: موسیقی علم نیست، هنری است که در بطن خود مقداری علم هم دارد اما در نهایت مباحث علمی نیست و از قوانین ثابت و بدون تغییر استفاده نمی کند. به طور مثال حد فاصله دو نت در یک دوره ای مطلوب و در دوره ای نامطلوب بوده است. چیزی حدود 120 سال است که می توانیم موسیقی ضبط کنیم و گوش کنیم. تاریخ موسیقی ما بر اساس تکنولوژی ضبط 120 ساله است، در صورتی که پیشینه موسیقی ما سه هزار سال قدمت دارد . اگر موسیقی دوران قاجار را که برای سال 1284 است تا حدود 1298 بشنوید خواهید دید بعضی از لحن های خواننده ها، بعضی از فواصل آوازهای آشنای ما مانند چهارگاه و بیات اصفهان، امروزه به گوش ما غریب و نامأنوس می آید. که به دلیل اختلاف لهجه و تغییر ذائقه است. در همان دوره قاجار خواننده بزرگ و بی جانشینی مثل اقبال آذر طوری شعر سعدی را می خواند که در آن دوران کلمات به آن شکل ادا می شده و ما قضاوتی نمی توانیم در نحوه ارزش گذاری و هنر خنیاگران عصر باستان و حتی درباره خنیاگران 150 سال قبل داشته باشیم.

این مورخ و پژوهشگر موسیقی مطرح نمود: مهم ترین بخش ثبت کننده تاریخ موسیقی شنیدن اصوات آن است. در توصیفی که از باربد و نکیسا می شنویم، حاکی از سه خصلت خنیاگرانه بوده است؛ اول اینکه با توجه به زیبایی پسندی آن زمان لحن خوش داشتند، دوم اینکه قادر به نواختن سازی بودند که به گوش ها خوش می آمده است و سوم اینکه می توانستند لحن بسازند. گاهی ساز را هم خودشان می ساختند که هنوز هم این رسم مرسوم است. موسیقی خنیاگر بستگی به کاربرد داشت یا برای سرگرمی مردم یا برای درباریان بود البته کارکردهای بسیار متفاوت دیگری هم داشته است.

علیرضا میرعلی نقی گفت: اگر به تاریخ موسیقی از جنبه تئوری در رسالات نظری توجه کنیم بیشتر با نسبت های ریاضی و اشکال هندسی روبرو خواهیم شد، همچنین مقداری هم بخش ادبیات آهنگین و اشکالی که با موسیقی می خواندند در دست داریم. فارغ از این توضیحات، تاریخ موسیقی ایران تا عصر مدرن که اوایل مشروطیت است تاریخ خنیا و خنیاگری است. وقتی وارد دنیای مدرن می شویم این مدرنیته شدن الزامات خود را دارد. ابتدا کنسرت جانشین حضور دائمی موسیقیدانان در محافل خاص شد. در واقع مردم به آن شکل موسیقیدان ها را نمی دیدند و نمی شناختند چون افرادی بودند که اختصاص به طبقه اعیان فرهیخته داشتند و با همه معاشرت نداشتند.

وی ادامه داد: به تدریج کنسرت جایش را به اولین تولید حیرت انگیز بشر در زمینه موسیقی، یعنی صفحه های گرامافون داد که انسان می توانست یک اثر موسیقی را به صورت ضبط شده داشته باشد و هر وقت خواست به آن گوش دهد. از اینجا به بعد دیگر موسیقی از سنت خنیاگری خارج شد چون شعر را باید یک نفر می خواند و نوازنده آهنگ شخص دیگری بود. ایران در آن زمان در منطقه پیشرو بود و به صورت منظم در موسیقی جلو می رفت.