باستان شناسی دنیای ایرانی و سرزمین های پیرامون تا قهوه و قهوه خانه در ایران - آقای ابوالفضلی

به گزارش آقای ابوالفضلی، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش های ایرانی و اسلامی) در آخرین روزهای سال 1400 دو کتاب جشن نامۀ یوسف مجیدزاده و مجموعۀ نوشتارهای سیّدعلی آل داود را منتشر کرد.

کتاب سپهر مجد: باستان شناسی دنیای ایرانی و سرزمین های پیرامون؛ جشن نامۀ دکتر یوسف مجیدزاده به تلاش سجّاد علی بیگی، محمّدرضا میری و هالی پیتمَن چاپ و منتشر شد.

یوسف مجیدزاده از نسل پرتلاش و خودساختۀ ایران شناسان و باستان شناسان ایرانی است که سال هاست به چهره ای بین المللی بدل شده است و معروفیت دنیای دارد. کمتر باستان شناس ایرانی سراغ داریم که یا به طور مستقیم شاگرد مجیدزاده نبوده باشد یا اینکه به واسطۀ کتاب ها، مقالات و سخنرانی ها یا در فعالیت های میدانی از وی بسیار نیاموخته باشد.

اهمیت باستان شناسی و مطالعات وابسته به آن، بر پژوهشگران تاریخ و تمدن ایران پوشیده نیست و آگاهی هایی که از این گونه آنالیز ها به دست می آید، نه فقط برای شناسایی تاریخ سیاسی، بلکه در باب تاریخ هنر و صنعت و روابط مالی و اجتماعی سودمندی های بسیار دارد. در مجموع، زیست انسان ایرانی از سپیده دم تاریخ تا روزگاران بعد را می باید نخست در پژوهش های باستان شناسی جست وجو کرد.

پژوهش های باستان شناسی از جمله موضوعات مجذوب کننده در دانشگاه ها و مجامع علمی دنیا بوده و در ایران نیز سابقه ای درخشان و چشمگیر داشته است. بی گمان، شناخت بخش قابل ملاحظه ای از سابقه تمدنی ایران، در پرتو تلاش های علمی استادان باستان شناسی حاصل شده است و دلبستگان به تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران قدردانی از ایشان را وظیفه خویش می شناسند. سهم چشمگیری از پیشرفت مطالعات باستان شناسی در مجامع علمی ایران، از تألیف و ترجمه و تدریس مرهون تلاش های استاد ارجمند جناب آقای دکتر یوسف مجیدزاده است و مؤلفان محترم این مجموعه، به نشانه سپاس و به افتخار مقام علمی ایشان، مقالات خود را به جناب استاد تقدیم نموده اند. بی گمان این مجموعه مفید، در پیشرفت مطالعات و پژوهش های باستان شناسی از هر جهت چشمگیر خواهد بود و انتشار آن در مجموعۀ پژوهش های ایران باستان با توجه به این مراتب اجرا شده است.

کتاب سپهر مجد: باستان شناسی دنیای ایرانی و سرزمین های پیرامون؛ جشن نامۀ دکتر یوسف مجیدزاده در 950 صفحه و به بهای یک میلیون وچهارصدوپنجاه هزار تومان، با شمارگان 500 نسخه به چاپ رسیده است که برای دانشجویان رشتۀ باستان شناسی با 35 درصد تخفیف عرضه می گردد.

مجموعۀ نوشتارهای سیّدعلی آل داود در قهوه و قهوه خانه در ایران

کتاب دوجلدی قهوه و قهوه خانه در ایران و شصت گفتار دیگر تألیف سیدعلی آل داود، چاپ و منتشر شد.

از چند دهۀ پیش تا کنون رسمی متداول شده که مؤلفان و نویسندگان مجموعۀ مقالات و نوشته های خود در نشریات را گردآورده و به گونۀ یک کتاب مستقل انتشار می دهند. شیوه ای مقبول که فواید بسیار دارد از جمله آنکه از پراکندگی نوشته ها جلوگیری نموده و همۀ آن ها را به صورت اثری مضبوط و یک جا به جویندگان عرضه می دارد.

سیدعلی آل داود حدود پانزده سال پیش نخستین مجموعۀ مقالات منتشرۀ خود در مجلات و مجموعه های مختلف را که از سال 1350 به بعد انتشار یافته بود در یک مجلد تحت عنوان هفت اقلیم کتاب به وسیله انتشارات امیرکبیر منتشر کرد. سپس چند سال بعد دومین مجموعه را با عنوان هفت شهر کتاب به نفقۀ همان ناشر عرضه داشت. اینک با گذشت چند سال ضروری دید که دسته ای دیگر از نوشته ها و مقالات و یادداشت های خود را که در سال های اخیر نگاشته گرد آورد. مقالات این مجلد حاوی دسته ای از عناوین است که سال ها پیش برای دانشنامۀ ایرانیکا نوشته است و در مجلدات گوناگون آن دانشنامه به چاپ رسیده است. بقیۀ مندرجات این دفتر مقالات یا رساله های کوتاهی است که در نامۀ فرهنگستان، نامۀ بهارستان، پیغام بهارستان، گزارش میراث، ایرانشهر امروز و بعضی جشن نامه ها و یادنامه ها درج شده و انتشار یافته است. آنچه در این مجموعه فراهم آمده مشتمل بر 6 بخش است و علی رغم آنکه در عنوان کتاب اشاره به شصت گفتار شده کل کتاب شامل 87 مقاله و یادداشت و رساله در شش بخش به توضیح زیر فراهم آمده است:

بخش اول: قهوه و قهوه خانه در ایران. این بخش حاوی چهار مقاله است: دو مقالۀ نخستین یعنی قهوه و قهوه خانه نخستین بار در ایرانیکا به چاپ رسیده اما متن فارسی و یادداشت های مفصل آن بار اول است که در این مجموعه منتشر می شود. مقالۀ سوم یعنی تنباکو در ادب فارسی در نشریۀ نامۀ پارسی به چاپ رسیده اما در آن تجدیدنظر نموده و مطالبی به آن افزوده ام. مقالۀ قلیان و یادداشت های آن در سال های اخیر نوشته شده و نخستین بار است که مجال منتشر می شود.

بخش دوم: پژوهش های ادبی

بخش سوم: تحقیقات تاریخی، بیشتر نوشته ها و پژوهش های این بخش ویژۀ عصر قاجار و رجال آن عصر و مسائل خاص آن دورۀ مهم و پرحادثه است.

بخش چهارم: از گوشه و کنار ایران. موضوع نوشته های این بخش افزون بر مقالات جغرافیایی و شناسایی گوشه وکنار ایران زمین، حاوی چند پژوهش پیرامون اوضاع مالی ایران عصر قاجار، سیاحتگران اروپایی در ایران، معرفی چند شهر و شهرک در منطقه ها مختلف کشور و یک گزارش پیرامون روستاهای ارمنی نشین چهارمحال بختیاری است.

بخش پنجم: بزرگان ایران زمین، شامل مقالات نگارنده دربارۀ شادروان استاد ایرج افشار، استاد حبیب یغمایی، دکتر منوچهر ستوده، دکتر باستانی پاریزی، استاد احمد اقتداری، کاظم برگ نیسی و چند نویسنده و دانشمند دیگر است که به تفاریق در مجلات و یادنامه های مختص آنان به چاپ رسیده است.

بخش ششم: گوناگون. مندرجات این بخش، نوشته ها و مقالات کوتاه و بلندی است که به تناسب در موقعیت های مختلف نوشته شده یا مکتوب بعضی سخنرانی هاست.

کتاب قهوه و قهوه خانه در ایران و شصت گفتار دیگر در 1200 صفحه، به بهای نهصدوپنجاه هزار تومان و با شمارگان 700 نسخه به چاپ رسیده است.