سرطان استخوان، نشانه ها، علل، تشخیص و درمان آن - آقای ابوالفضلی

به گزارش آقای ابوالفضلی، سرطان استخوان هم مانند دیگر سرطان ها از رشد غیر طبیعی سلول ها در هر استخوانی در بدن آغاز می گردد. سرطان استخوان بسیار نادر می باشد و کمتر از یک درصد کل سرطان ها را تشکیل می دهد. این بیماری بیشتر بچه ها را درگیر می نماید اما به این معنا نیست که بزرگسالان به آن مبتلا نمی شوند.

سرطان استخوان

سرطان استخوان هم مانند دیگر سرطان ها از رشد غیر طبیعی سلول ها در هر استخوانی در بدن آغاز می شود. سرطان استخوان بسیار نادر می باشد و کمتر از یک درصد کل سرطان ها را تشکیل می دهد. این بیماری بیشتر بچه ها را درگیر می نماید اما به این معنا نیست که بزرگسالان به آن مبتلا نمی شوند. جراحی یکی از مرسوم ترین راه های درمان کانسر استخوان می باشد و در کنار جراحی ممکن است از روش های درمانی دیگر مانند پرتو درمانی و شیمی درمانی استفاده شود.

برخی از تومور هایی که در استخوان دیده می شوند، خوش خیم هستند و این تومور ها سرطان محسوب نمی شوند چرا که در سایر بافت ها توسعه نمی یابند. اغلب این تومور ها با جراحی قابل درمان هستند. آنچه مهم است تشخیص سرطان استخوان در مراحل اولیه می باشد.

انواع سرطان استخوان

الف. سرطان بدخیم یا اولیه استخوان

به ندرت اتفاق می افتد که تومور سرطانی بدخیم باشد و در خود استخوان ها ایجاد شود. در این شرایط، نام سرطان اولیه یا بدخیم استخوان را بر بیماری می گذارند که به مراتب شرایط جدی تر و وخیم تری دارد. سرطان بدخیم استخوانی خود انواعی دارد که در ادامه معرفی خواهیم کرد.

نمونه هایی از تومورهای خوش خیم عبارتند از:

* استئوما osteoma

* اوستئوئید اوستئوما osteoid osteoma

* استئوکندروم osteochondroma

* استئوبلاستوما osteoblastoma

* انکندروما enchondroma

* تومور سلول غول پیکر استخوان

* کیست ساده استخوان

* فیبروز داپلازی استخوان

نمونه هایی از تومورهای اولیه بدخیم عبارتند از:

* استئوسارکوما osteosarcoma

* کندروسارکوما chondrosarcoma

* سارکوم یوینگ Ewings sarcoma

* هیستوسیتوم فیبری بدخیم malignant fibrous histiocytoma

* فیبروسارکوم fibrosarcoma

1. میلوم متعدد (مولتیپل میلوما)

میلوم متعدد یا مولتیپل میلوما (Multiple Myeloma/ MM) شایع ترین نوع سرطان بدخیم استخوانی است و دلیل ابتلا به آن پیدایش سلول های سرطانی در مغز استخوان است. این مسئله سبب ایجاد تومور در استخوان های مختلف بدن خواهد شد. میلوم متعدد بزرگ سالان را درگیر می نماید. در میان انواع سرطان استخوان، بیشترین امید به کسانی است که مبتلا به میلوم متعدد می شوند. این دسته از بیماران بعضا حتی بدون احتیاج به طی کردن دوره درمانی بهبود می یابند.

2. استئوسارکوما

استئوسارکوما (Osteosarcoma) یا استئوژنیک سارکوما (Osteogenic Sarcoma) نوع دیگری از سرطان بدخیم استخوانی است و معمولا بچه ها و نوجوانان را درگیر می نماید. البته احتمال ابتلای بزرگ سالان هم به آن وجود دارد. تومورهای سرطانی استئوسارکوما بیشتر در نوک استخوان های بلند دست ها و پاها پیدا می شوند و بافت سخت و محکمی را تحت تأثیر قرار می دهند که لایه بیرونی استخوان ها متشکل از آن است.

3. کندروسارکوما (Chondrosarcoma)

این نوع از سرطان بدخیم استخوانی معمولا استخوان های نواحی لگن، ران ها و شانه ها را درگیر می نماید و بیشتر در بزرگ سالان دیده می شود. کندروسارکوما دومین نوع رایج سرطان استخوانی اولیه است (پس از مولتیپل میلوما) و تومورهای بدخیم آن در بافت های سخت و محکمی ایجاد می شوند که بین استخوان ها قرار دارند و آنها را به یکدیگر متصل می نمایند. احتمال ایجاد تومورهای آن در سلول های غضروفی نیز وجود دارد.

4. یوئینگ سارکوما (Ewings Sarcoma)

یوئینگ سارکوما از انواع نادر سرطان بدخیم یا اولیه استخوانی است و معمولا در پی ابتلا به آن بافت نرمی که اطراف استخوان های بچه ها و نوجوانان را پوشانده است درگیر می شود. البته حالت دومی هم وجود دارد که در آن تومورهای بدخیم مستقیما داخل استخوان ایجاد می شوند.

دو نوع بسیار نادر از سرطان بدخیم استخوانی هم وجود دارند به نام های فیبروسارکوما (Fibrosarcoma) و کوردوما (Chordoma). تومورهای نوع اول بیشتر در پشت استخوان زانوهای بزرگ سالان ایجاد می شوند. نوع دوم معمولا افراد 30 سال به بالا را درگیر می نماید و محل رایج شکل گیری تومورهای آن قسمت های بالایی یا پایینی ستون فقرات هستند.

ب. سرطان ثانویه استخوان

در بیشتر مواقع، تومورهایی که سبب ابتلا به سرطان استخوان می شوند خوش خیم اند و از سایر نقاط بدن حرکت می نمایند و در استخوان ها جای گیر می شوند. در این حالت، پدیده ای رخ می دهد به نام دگرنشینی (metastasis)؛ یعنی آنکه تومور مستقیما در خود استخوان شکل نگرفته و از جای دیگری وارد آن شده است. در این حالت، بیمار مبتلا به سرطان استخوان ثانویه خواهد شد. شایع ترین انواع سرطان که احتمال حرکت تومورهای آنها به سمت استخوان ها وجود دارد موارد زیر هستند:

* سرطان ریه؛

* سرطان سینه؛

* سرطان پروستات.

علائم سرطان استخوان

علائم ممکن است در مراحل اولیه برای بیمار محسوس نباشند و خود او متوجه ابتلا به بیماری نشود. در این شرایط، فقط با انجام آزمایش و عکس برداری متوجه شرایط غیرعادی استخوان ها و وجود تومور خواهند شد. منتها اگر علائمی وجود داشته باشند، معمولا شامل موارد زیر خواهند بود:

* احساس خستگی یا خستگی مفرط؛ اگر کانسر توسعه پیدا کند، بدن توانایی و مقاومت خودش رو از دست می دهد و کاهش وزن و خستگی را به وجود می آورد.

* سفتی و سختی محسوس استخوان های بلند دست ها یا پاها؛

* احساس درد و تورم در استخوان/ استخوان های تحت تأثیر قرارگرفته: یکی از مهم ترین علامت سرطان استخوان است ولی در ابتدا این درد ثابت نیست. ممکن است در شب یا هنگام فعالیت این درد بیشتر شود. به طور مثال هنگام راه رفتن، درد بیشتر شود و با بزرگ شدن تومور های سرطانی فعالیت های شما را با مشکل روبرو می نمایند. تورم در ناحیه درد ممکن است تا چند هفته خود را نشان ندهد. در برخی مواقع شما می توانید بسته به محل ایجاد تومور آن را احساس کنید. به طور مثال ترشحات در گردن منجر به ایجاد تومور در قسمت پشتی گلو می شود که بلع و نفس کشیدن را برای شما سخت و طاقت فرسا می نماید.

* شنماینده شدن استخوان ها و ازدست دادن وزن از علائم کمتر رایج سرطان استخوان هستند: سلول های سرطانی می تواند در استخوانی که قرار گرفته است آن را تضعیف کند و همین امر موجب شکستگی و درد شدید می شود.

علائم دیگری هم وجود دارند که احتمال رخداد آنها وجود دارد. این علائم شامل موارد زیر هستند:

* تب؛

* تعرق شبانه؛

* تورم نواحی اطراف استخوان ها؛

* لنگ زدن (اگر استخوان/ استخوان های نیم تنه پایینی بدن، شامل پاها، ران ها یا لگن تحت تأثیر بیماری باشد).

دلایل ایجاد سرطان استخوان

هنوز تعیین نیست که چه عواملی باعث ایجاد سرطان استخوان می شوند، اما پزشکان دلایلی که در بروز این بیماری نقش دارند را به سه دسته تقسیم می نمایند:

اختلالات ژنتیکی: برخی از سندروم های ژنتیکی به وسیله وراثت منتقل می شوند از جمله رتینوبلاستوما که خطر ابتلا به کانسر استخوان را افزایش می دهد.

بیماری پیچ خوردگی استخوان: این بیماری در افراد مسن بیشتر دیده می شود و خطر بروز سرطان استخوان را افزایش می دهد.

پرتودرمانی: قرار گرفتن در برابر دوزهای بالای پرتو درمانی که برای سرطان های دیگر نیز تجویز می شود، خود ابتلا به سرطان استخوان را در آینده افزایش می دهد.

عوامل خطر در سرطان مغز استخوان

دلیل ایجاد سرطان استخوان هنوز تعیین نیست اما پزشکان فاکتورهای خاصی را در افزایش ابتلا به سرطان استخوان دخیل می دانند:

1- سندرم های ژنتیکی

برخی از سندرم های ژنتیکی نادر، خطر ابتلا به سرطان استخوان را افزایش می دهند، از جمله سندرم Li-Fraumeni و رتینوبلاستومای ارثی.

2- بیماری پاژه استخوانی

بیماری پاژه استخوانی، در استخوان ها اغلب در افراد مسن اتفاق می افتد و احتمال ابتلا به سرطان استخوان بعدا افزایش می یابد.

3- پرتو درمانی برای سرطان

قرار گرفتن در معرض دوزهای بالای از اشعه، در آینده خطر ابتلا به سرطان استخوان را افزایش می دهد.

تشخیص سرطان استخوان

فرایند تشخیص بیماری به این صورت است که با انجام آزمایش های مختلف مرحله ای را که بیماری در آن است تعیین می نمایند. محل قرارگرفتن تومور، میزان آسیبی که به استخوان/ استخوان ها وارد می شود، و میزان آسیب واردشده به بافت های اطراف استخوان ها با توجه به مرحله بیماری متفاوت خواهد بود. این مراحل شامل موارد زیر هستند:

* مرحله اول سرطان استخوان که در آن تومور/ تومورها به بافت های اطراف استخوان راه نیافته اند؛

* مرحله دوم که در آن هم تومور/ تومورهای سرطانی به بافت ها راه نیافته اند، اما حالتی تهاجمی پیدا نموده اند و شکل و کارکرد معمول و سالم بافت ها را تهدید می نمایند؛

* مرحله سوم سرطان استخوانی که در آن تومور/ تومورها به یک یا چند ناحیه از استخوان ها حمله نموده اند؛

* مرحله چهارم که در آن تومور/تومورهای سرطانی وارد بافت های اطراف استخوان ها شده اند و نیز به سایر اندام های بدن مثل ریه ها و مغز راه یافته اند.

پزشک متخصص با یاری گرفتن از راه چارههای زیر مرحله ای را که بیماری در آن است تعیین می نماید:

اسکن استخوان (Bone Scan): با یاری آن شرایط استخوان ها تعیین می شود؛

آزمایش خون: با یاری آن پزشک متخصص در پی دو آنزیمی خواهد گشت که می توانند از نشانه های سرطان خون باشند؛

آزمایش بافت برداری (بیوپسی/ Biopsy): تشخیص سرطان استخوان با برداشتن و آنالیز شرایط تکه ای از بافت زنده اطراف آن؛

آزمایش های مختلف عکس برداری: مواردی مثل آزمایش ایکس ری، اِم آرآی (MRI) و سی تی اِسکن که شرایط لایه های درونی و عمیق تر استخوان ها را تعیین می نمایند.

برای نهایی کردن تشخیص سرطان استخوان و تأیید نهایی، معمولا از همان آزمایش بافت برداری استفاده می شود. این آزمایش روشن گر مسائل متعددی است؛ مثلا اینکه تومور سرطانی بدخیم است یا خوش خیم، بیماری تا چه میزان پیشرفت نموده است، سرعت پیشرفت بیماری چقدر بوده است، و مسائل دیگری از این دست.

درمان سرطان استخوان

فرایند درمان این بیماری با توجه به عواملی که در ادامه می بینید متفاوت خواهد بود:

* سن بیمار؛

* مرحله بیماری؛

* میزان و موقعیت تومور؛

* شرایط کلی بیمار از حیث سلامتی.

اگر تومور سرطانی خوش خیم باشد، ممکن است صرفا از تجویز دارو برای درمان بیماری استفاده شود و در حین مصرف دارو، شرایط تومور گاه به گاه آنالیز شود.

اگر تشخیص پزشک بر آن باشد که احتمال سرایت تومور به نواحی دیگر در بدن وجود دارد، با انجام جراحی یا استفاده از راه چارههای درمانی دیگر آن را خارج می نماید. بعضا احتمال ایجاد دوباره تومور پس از طی کردن فرایند درمانی و بهبودیافتن بیمار وجود دارد.

درمان تومورهای سرطانی بدخیم دشوارتر است و در این شرایط، به یاری چند پزشک با تخصص های مختلف احتیاج خواهد بود. نوع راه چاره درمانی نیز با توجه به پیشرفت بیماری و مرحله ای که در آن است متفاوت خواهد بود. اگر سلول های سرطانی فقط در تومور استخوانی و نواحی اطراف آن باشند، فرایند کنترل و درمان بیماری کمی ساده تر خواهد شد. منتها اگر سلول های سرطانی از دیگر نواحی بدن به استخوان راه یافته باشند، شرایط کمی پیچیده تر می شود و درمان بیماری به این سادگی ها مقدور نخواهد بود.

راه چارههای درمانی

راه چارههایی وجود دارند که معمولا از آنها برای درمان سرطان استخوان استفاده می شود. اینها شامل موارد زیر هستند:

کشف داروی ELOTUZUMAB

این دارو جدیدترین داروی پیشگیری از سرطان مغز استخوان بوده که به وسیله محققان انگلیسی کشف شده است. این دارو می تواند خطر پیشرفت سرطان را تا 30 درصد کاهش دهد. نوع درمان سرطان استخوان بستگی به عوامل متعددی دارد از جمله:

* نوع سرطان استخوان

* موقعیت تومور

* میزان پیشرفت سرطان

سه روش برای درمان سرطان استخوان وجود دارد

* جراحی

* پرتودرمانی

* شیمی درمانی

قطع عضو: اگر تومور بزرگ باشد، به عصب ها زده باشد یا به درون رگ ها راه یافته باشد، احتمال احتیاج به قطع عضو وجود خواهد شد؛

شیمی درمانی: در شیمی درمانی با یاری دارو سلول های تومور را از بین می برند. معمولا از آن قبل و بعد از جراحی استفاده می شود و برای درمان سرطان ثانویه استخوان نیز کاربرد دارد؛

جراحی: با یاری جراحی قسمتی از استخوان را که تحت تأثیر بیماری است خارج می نمایند و ایمپلنت فلزی جای آن می گذارند. عضلات، تاندون ها و بافت های اطراف استخوان ها هنگام عمل جراحی دست نخورده می مانند؛

پرتودرمانی (رادیوتراپی/ Radiation Therapy): در این روش، پرتوهای قدرتمند ایکسی ساطع می نمایند که سلول های سرطانی را از بین می برد و تومورها را کوچک می نماید. معمولا از آن در کنار جراحی استفاده می شود.

احتمالا برای کنترل تغییرات ژنتیکی و پروتئینی یا سایر تغییرات اتفاق افتاده در اطراف سلول های سرطانی به مصرف دارو یا درمان گیاهی احتیاج باشد که اگر متخصص صلاح بداند، برای بیمار تجویز خواهد نمود.

پرسش های متداول درباره سرطان استخوان

1. آیا سرطان استخوان کشنده است؟

پاسخ این سؤال بسته به عوامل مختلف مثل شدت بیماری، نوع آن و مرحله ای که در آن است متفاوت خواهد بود. شرایط برای بیماران مبتلا به بیشتر انواع سرطان استخوانی به این صورت است که در مقایسه با افراد عادی، تا چیزی حدود 80 درصد احتمال زنده ماندشان وجود دارد (تا پنج سال پس از تشخیص قطعی بیماری).

در برخی موارد هم که از راه چارههایی مثل قطع عضو استفاده می شود، این بدترین پیامدی است که بیمار تن به آن می دهد و پس از آن، بیماری دیگر تهدیدی برای جانش تلقی نمی شود. به طور کلی، بیش از 75 درصد از کسانی که ابتلایشان به انواع سرطان استخوانی قطعی تشخیص داده می شود حداقل تا 5 سال پس از تشخیص زنده می مانند.

2. آیا سرطان استخوان درمان دارد؟

بله. رایج ترین راه چاره درمانی آن جراحی است که با یاری آن تومورها را از نواحی درگیرشده خارج می نمایند. از شیمی درمانی، پرتودرمانی و راه چارههای مشابه دیگر نیز برای درمان این سرطان استفاده می شود. این دیگر بستگی به شرایط بیمار و شانس او خواهد داشت که پس از طی کردن دوره درمانی دوباره تومور در استخوان هایش ایجاد شود یا خیر.

3. دلیل ابتلا به سرطان استخوان چیست؟ چه عواملی احتمال ابتلا به آن را افزایش می دهند؟

دلیل دقیق ابتلا به انواع سرطان استخوانی هنوز برای محققان تعیین نشده است؛ اما عواملی وجود دارند که احتمال ابتلا به آن را بیشتر می نمایند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

مسائل یا اختلالات ژنتیکی و سابقه ابتلا به سرطان در خانواده؛

* بیماری استخوانی پاژه (Pagets disease of bone): در پی ابتلا به این بیماری هم خطر بروز سرطان استخوانی اندکی بیشتر خواهد شد.

* طی کردن دوره درمانی برای سایر انواع سرطان: احتمال شکل گیری تومور سرطانی در استخوان کسانی که دوره درمانی مرتبط با سایر انواع سرطان را طی می نمایند وجود دارد. کسانی که از راه چارههای درمانی مثل پرتودرمانی، پیوند سلول های بنیادی و شیمی درمانی استفاده نموده اند.

4. کدام یک از انواع سرطان استخوانی بیشتر بچه ها را تهدید می نماید؟

استئوسارکوما از رایج ترین انواع سرطان استخوانی است و احتمال ابتلای بچه ها به آن هم بیشتر از سایر انواع است. یوئینگ سارکوما نوع دیگری است که خطر درگیری بچه ها و نوجوانان با آن زیاد است.

5. در صورت تجربه چه علائمی مراجعه به پزشک و انجام آزمایش های مربوطه ضروری می شود؟

اگر خود یا کودکتان دردی را تجربه می کنید که شرایط زیر را دارد، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش های مربوطه برای پی بردن به دلیل اصلی آن لازم است:

* دردی که شب ها اوضاع وخیم تری پیدا می نماید؛

* دردی که مصرف انواع داروی مسکن معمولی یاریی به تسکین آن نمی نماید؛

* دردی که مکرر شده باشد (یعنی برای مدتی تسکین یابد و دوباره آغاز شود).

در انتها

باید در نظر داشت که درمان سرطان استخوان و راه چارههای رایجی که برای این منظور کاربرد دارند، در گذر زمان، مشکلاتی را از بابت کارکرد و سلامت قلب، ریه ها، مغز و شرایط شنوایی، استخوان ها و باروری به وجود می آورند. بیماری که دوره درمانی را طی می نماید باید طی فرایندی منظم به پزشک مراجعه کند تا در صورت بروز هر مشکل احتمالی، در همان مراحل اولیه برای برطرف آن اقدام شود. به علاوه که احتمال بازگشت تومورهای سرطانی پس از درمان نیز وجود دارد و باید گاه به گاه و طبق نظر متخصص برای انجام آزمایش به مراکز درمانی مراجعه کرد.

منبع: سایت چطور

سایت انستیتو کانسر البرز

سایت تریتا

منبع: راسخون