کدام دانشگاه ها و مؤسسات همکاری بیشتری در پیشگیری از تقلب داشتند؟ - آقای ابوالفضلی

به گزارش آقای ابوالفضلی، ایجاد دسترسی آزاد و رایگان به متون علمی و پژوهشی می تواند در شناسایی تخلفات علمی و پژوهشی مانند جعل داده و سرقت علمی و .... و جلوگیری از رخداد آن ها یاری کند. به همین علت برنامه ریزی و تشویق پژوهشگران به ثبت سرانجام نامه ها و رساله ها می تواند در بهبود این شرایط یاری کننده باشد. بر اساس آخرین آمار ایرانداک مؤسسات زیر نظر وزارت علوم، بیشترین اندازه ثبت سرانجام نامه و رساله و بعلاوه همانندجویی را داشته اند.

به گزارش آقای ابوالفضلی، در سال 1396 قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی به وسیله مجلس شورای اسلامی تصویب شد و آیین نامه اجرایی آن نیز در سال 1398 به تصویب هیئت وزیران رسید.

بر اساس تبصره 9 این قانون، حوزه های علمیه و بعلاوه دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، مؤسسه های آموزش عالی، پژوهشی فناوری کشور، دولتی و غیر دولتی موظف هستند که پیشنهاده ها (پروپوزال ها)، خاتمه نامه ها و رساله های دانشجویان و دانش آموختگان تحصیلات تکمیلی خود را که فاقد طبقه بندی هستند را در سامانه های پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) ثبت و همچونجویی نمایند.

بر اساس این قانون، گواهی ثبت و بارگذاری فایل و همچونجویی این مدارک برای هرگونه پرداخت اقتصادی به استادان راهنما، مشاور و داور و بعلاوه امتیاز ترفیع و ارتقای آن ها و بعلاوه دانشجویان، الزامی است.

برای انجام این قانون، سامانه همچونجو و سامانه ملی ثبت پیشنهاده ها، خاتمه نامه ها و رساله ها، به وسیله ایرانداک راه اندازی شد.

آخرین آمار از عملکرد ایرانداک حاکی از این است که فرایند سالانه ثبت خاتمه نامه و رساله در ایرانداک تا سال 1398 یک فرایند افزایشی بوده و در سال های 1399 و 1400، نسبت به سال 1398 کاهش داشته است.

دانشگاه ها و مؤسسات با بیشترین اندازه ثبت خاتمه نامه و رساله

بر اساس آخرین آمار ایرانداک در سال تحصیلی 1400-1399، در مجموع 458 مؤسسه، نزدیک به 70 هزار پارسا و 368 مؤسسه، بیش از 47 هزار پیشنهاده را در سامانه ثبت نموده اند. وزارت علوم، مؤسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی و جهاد دانشگاهی و دانشگاه آزاد اسلامی مؤسسات با بیشترین ثبت خاتمه نامه و رساله (پارسا) و پیشنهاده (پروپوزال) بودند و حوزه های علمیه نیز هیچ گونه ثبتی نداشته اند.

بر اساس این آمار به ترتیب دانشگاه های شهید بهشتی، فردوسی مشهد و تبریز بیشترین ثبت خاتمه نامه و رساله و دانشگاه های فردوسی مشهد، تربیت مدرس و شهید بهشتی از بین مؤسسات زیر نظر وزارت علوم، بیشترین ثبت پروپوزال را در سامانه های ایرانداک داشته اند.

دانشگاه ها و مؤسساتی که درخواست همچونجویی بیشتری داشتند

سامانه همچونجو با کاوش اتوماتیک در این آثار، نوشته های همچون را بازیابی و اندازه همچونی و منبع اطلاعات همچون را نمایش می دهد. در سال تحصیلی 1400-1399، نزدیک به 36 هزار استاد و 190 هزار دانشجوی عضو سامانه همچونجو از 631 مؤسسه، نزدیک به 222 هزار درخواست همچونجویی داشته اند.

بیشترین درخواست همچونجویی نیز به وسیله وزارت علوم، مؤسسات آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی و جهاد دانشگاهی و دانشگاه پیغام نور به ثبت رسیده است. حوزه های علمیه نیز با هفت درخواست، کم ترین درخواست همچونجویی را داشته اند.

در سال تحصیلی 1400-1399، دانشگاه های تهران، فردوسی مشهد و شیراز رتبه های نخست تا سوم همچونجویی را به دست آورده اند.

در میان نشریه های علمی عضو سامانه همچونجو؛ نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی، نشریه پژوهش های کاربردی روان شناختی و نشریات دانشگاه جامع امام حسین (ع)، رتبه های نخست تا سوم همچونجویی را به دست آورده اند.

بعلاوه از بین همایش ها نیز همایش ملی پژوهش های نوین دانشگاهی در هنر معماری و عمران، کنگره ملی مهندسی عمران دانشگاه شیراز و کنگره ملی مهندسی عمران دانشگاه صنعتی سهند نیز در میان همایش های عضو سامانه همچونجو، بالاترین رتبه همچونجویی را در سال تحصیلی 1400-1399 داشته اند.

سهم زنان و مردان در ثبت خاتمه نامه و رساله

بر اساس آمار خاتمه نامه ها و رساله های ثبت شده در ایرانداک در سال تحصیلی 1400-1399، حدود 47 درصد از خاتمه نامه ها و رساله ها برای زنان و 52 درصد از آن ها برای مردان بوده است.

دانش آموختگان کدام کشورها بیشتر خاتمه نامه و رساله ثبت کردند؟

برای اجرای قانون پیشگیری و مقابله با تقلب، از آبان 1397 به وسیله سامانه ملی ثبت پیشنهاده ها، خاتمه نامه ها و رساله ها و با همکاری سازمان امور دانشجویان، نسبت به پذیرش نسخه الکترونیکی خاتمه نامه ها و رساله های دانش آموختگان ایرانی بیرون از کشور اقدام شده است. این مدارک پس از کنترل ایرانداک و تأیید سازمان امور دانشجویان، ثبت می شوند. در سال تحصیلی 1400-1399، 694 پارسا در این سامانه ثبت شده اند.

دانش آموختگان سه کشور ایتالیا، آمریکا و کانادا بیشترین ثبت خاتمه نامه و رساله را داشته اند.

ایجاد دسترسی آزاد به متون علمی و پژوهشی و ایجاد دسترسی رایگان به این متون می تواند در جلوگیری از تخلفات و شناسایی تخلفات علمی و پژوهشی مانند جعل داده و سرقت علمی و .... یاری کند. بعلاوه دسترسی آزاد می تواند باعث دیده شدن، خوانده شدن و افزایش ارجاعات منابع پژوهشی گردد. با توجه به این که یکی از مسائل مقالات کشور، کم بودن اندازه ارجاعات و بعلاوه شناسایی تخلفات پژوهشی است، برنامه ریزی و تشویق پژوهشگران و مؤسسات به ثبت خاتمه نامه ها و رساله ها و دیگر منابع پژوهشی می تواند در بهبود این شرایط یاری نماینده باشد.